Công tác lãnh sự là một trong những hoạt động quản lý nhà nước lớn và quan trọng trong lĩnh vực đối ngoại nhằm mục đích bảo vệ  độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội; bảo hộ lãnh sự các quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, công dân, pháp nhân Việt  Nam trong quan hệ với phía nước ngoài; phát triển và thúc đẩy quan hệ hợp tác chính trị, kinh tế, lao động, di cư, văn hóa, khoa học-kỹ thuật, giáo dục… giữa Việt Nam và các nước.

Công tác lãnh sự được thực hiện  trên cơ sở tuân thủ các quy định của pháp luật Việt Nam, không trái với pháp luật nước sở tại, phù hợp với các điều ước hoặc thỏa thuận quốc tế đa phương hoặc song phương mà Việt Nam và nước sở tại cùng  là thành viên cũng như pháp luật  và thông lệ quốc tế.

Bộ Ngoại giao là cơ quan được Chính phủ giao nhiệm vụ giúp Chính phủ thực hiện chức năng thống nhất quản lý nhà nước đối với công tác lãnh sự ở trong và ngoài nước. Cục Lãnh sự Bộ Ngoại giao là đơn vị được giao nhiệm vụ giúp Bộ trưởng Bộ Ngoại giao thực hiện nhiệm vụ thống nhất quản lý nhà nước về công tác lãnh sự  ở trong nước cũng như chỉ đạo, hướng dẫn, phối hợp với các Đại sứ quán, Tổng lãnh sự quán, Lãnh sự quán và các cơ quan đại diện khác của Việt Nam được Bộ Ngoại giao uỷ nhiệm, trong việc thực hiện công tác lãnh sự ở nước ngoài.  

Hệ thống các cơ quan thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về công tác lãnh sự  và trực tiếp thực hiện các chức năng lãnh sự ở trong và ngoài nước bao gồm:  ở trong nước là Cục Lãnh sự và Sở Ngoại vụ Thành phố Hồ Chí Minh (Phòng Lãnh sự); ở ngoài nước là các Đại sứ quán, các cơ quan lãnh sự (Tổng lãnh sự quán và Lãnh sự quán, kể cả các cơ quan lãnh sự do Lãnh sự danh dự của Việt Nam đứng đầu) và các cơ quan đại diện khác được uỷ nhiệm thực hiện chức năng lãnh sự ở nước ngoài. Phù hợp với Công ước Viên 1963 về Quan hệ lãnh sự và quy định hiện hành của Việt Nam, các cơ quan lãnh sự do Lãnh sự danh dự đứng đầu chỉ thực hiện một số chức năng lãnh sự cụ thể theo uỷ nhiệm của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao.